ජේත්තුකාර රස්තියාදුව

අවුරුදු අටකට පෙර මා ඔබ දුටුවේ ඔබ සර්කස් බලමින් සිටියදීය. ඒ මොහොතේම මම මටම මෙසේ කියාගතිමි; ‘මම ඇයට ප්‍රේම කරන්නේ අෑ වැනි කිසිවකු - සතෙකු, ගහක්, කොළක්, තාරකාවක්, ඇයට වඩා සුන්දර සුකුමාර කිසිම මනුෂ්‍යයකු මේ ලොව නොමැති හෙයිනි.’ මේ පොළොවේ සියලුම සුන්දරත්වය ඔබ තුළ ගැබ් කොට ඇතිවාක් මෙනි. හිතා බලන්න! මම මොනව කරන්නද? වෙන නගරයකට පලා යන්නද? එහෙත් මගේ හදවත හැම විටම ඔබ ළඟය. ඔබගේ පා ළඟය. මගේ හදවත හැම විටම ඔබ පිළිබඳ සිතිවිලිවලින්, ඔබ පිළිබඳ සිහිනවලින් පෙම්බර උමතුවකින් පිරී ඇත.’ ඔබ මේ කියැවූයේ වේරා නිකොලායෙව්නා කුමරියට පෙම් බැඳි ෂෙල්ට්කොෆ් නම් මානවකයා සිය දිවි තොරකර ගැන්මට පෙර වේරා කුමරිය වෙත යැවූ ලිපියේ කොටසකි. සිය ප්‍රේමයෙන් මිදෙන හසරක් නොමැතිව මරු වසඟයට ගිය ෂෙල්ට්කොෆ් අපට හමුවන්නේ ඇලෙක්සන්දර් කප්රින් විසින් 1910 දී රචනා කරන ලද රත්මිණි වළල්ල කෙටි කතාවෙනි. වේරා කුමරිය විවාහක කතකි. ඇගේ සැමියා රදළ නායකයකු වූ ෂේයින් කුමරුය. සැප්තැම්බර් 17ට යෙදී තිබෙන වේරා කුමරියගේ උපන් දින දා ඇයට එවැන්නකු හඳුනාගත නොහැකි වුණු උපන්දින ත්‍යාගයක් ලැබේ. ඒ රත්මිණි වළල්ලකි. එයට වගකිව යුත්තා ෂෙල්ට්කොෆ් නමැති අයකු බව දැනගන්නා ෂෙයික් කුමරු හා වේරා කුමරියගේ සොහොයුරු නිකොලොයි ඔහුව සොයා යයි. වේරා කෙරෙහි වූ ප්‍රේමයෙන් මිදෙන්නට ෂෙල්ට්කොෆ්ට නොහැකිය. එහෙත් එය වේරාට කරදරයකි. ඇගේ යුගදිවියට බාධාවකි. එහෙයින් ෂෙල්ට්කොෆ්, වේරා කුමරියගේ යහපත උදෙසා සිය ආදරයත් දරාගෙන අවසන් ගමන් යයි. ප්‍රේමය වෙනුවෙන් දිවි පිදූවන් ගැන අතීත කතා අපි කොතෙකුත් අසා ඇත්තෙමු. මතකයෙන් අෑත් කළ නොහැකි ප්‍රේමය හමුවේ මත්පැනට ගොදුරුව ජීවිතය කාලකණ්ණි කර ගත්තවුන්ද දුලබ නොවේ. එහෙත් ඒ බොහෝ විට බිඳුණු ප්‍රේමයන් හමුවේයි. මෙතැනදී අපේ ෂෙල්ට්කොෆ් ඔවුන්ගෙන් ඉඳුරාම වෙනස්ය. වේරා කුමරිය සමඟ ඔහුගේ සුළු හෝ පෙම් සබඳතාවක් නොවීය. හරියටම නම් ෂෙල්ට්කොෆ් යනු ඒක පාක්‍ෂික පෙම්වතෙකි. වසර අටක් පුරාවට ඔහුගේ හිතෙහි රැඳී සිටියේ වේරා කුමරිය පමණි. අෑ පිළිබඳ ඔහුගේ මතකයන්හි ඔහු නොවීය. ඔහුගේ දිවියේ වටිනාම දේ වූයේ වේරා කුමරිය උත්සවයක බාල් නැටුමකදී පුටුවක් උඩ අමතක කර දමා ගිය ලේන්සුවක් හා තමාට ලියන්නට එපා යැයි අෑ ඔහුට එවූ ලියුම් කැබැල්ලකි. ඒ හැරෙන්නට ඇයට අමතකව ගිය අෑ අතේ වූ කලා ප්‍රදර්ශනයක පත්‍රිකාවකි. ඔහු අෑ පිළිබඳ කෙතරම් විමසිල්ලෙන් සිටියේද යත්, ඇය බිතෝවන්ගේ සංගීතය ඇසීමට නිතර යන බව ඔහු දනියි. කෙසේ වුව ඔහු සිය දිවියෙන් සමුගන්නට පෙර, තමා දැඩිව ඇළුම් කළ ඒ සිහිවටන පුලුස්සා දැමුවේය. ඒ වේරා කුමරිය තම මරණයට ගෑවීම වැළැක්වීමටය. පුම ඉතිරි බේදයකින් තොරව ආදරය කිරීමට මෙන්ම ආදරය ලැබීමට මිනිස් වග ආශා කරති. එහෙත් ජීවිතයේ සත්‍ය ස්වභාවය වූ කලී වෙනස් වීමයි. එබැවින් ආදරය යන්න මෙතැනදී නම් ස්ත්‍රී පුරුෂ ලිංගිකයන් අතර බැඳීම යනු බොහෝවිට නියතයක් නොව විචල්‍යයකි. ආදරයෙන් බැඳුණු දෙදෙනකු වුව යම් මොහොතක දුරස්වන්නට ඉඩ ඇත. නොඑසේ නම් ආදරයේ කූටප්‍රාප්තිය වූ විවාහයෙන් අනතුරුව පවා සැමියා හෝ බිරිය වෙනත් සබඳතා සොයා යෑමේ ප්‍රවණතාවක් ඇත. ආදරය දෝර ගලා යද්දී විවාපත්වන්නන් පවා සිය සහකරු හෝ සහකාරිය වෙනුවට නව සබඳතා කරා ඇදී යෑම බැලූ බැල්මට වරදක් ලෙස පෙනුණද අද සාමාන්‍යකරණයට ලක්වූවකි. මෙබඳු වූ ලෝකයක ෂෙල්ට්කොෆ් සුවිශේෂයකි. ඔහු තමා ආදරය කරන එහෙත් තමාට පෙරළා ආදරයෙන් ප්‍රතිචාර නොදක්වන වේරා කුමරියගෙන් දුරස්වීම වෙනුවට මරණය ඉත සිතින් වැලඳ ගනී. ඕනෑම අයෙක් තමා වෙනුවෙන්ම කැපවුණු, තමාටම පමණක් ආදරය කරන පෙම්වතකු හෝ පෙම්වතියක රහසින් ප්‍රාර්ථනා කරති. කලාතුරකින් කෙනකුට සිය ජීවිතයේදී වරක් පමණක් අත්විඳින්නට ලැබෙන මෙබඳු දිව්‍යමය ප්‍රේමයක්, බොහෝවිට ජීවිතයට ළංවීමට පෙර මඟහැරේ. තරුණයෙක් තරුණියකට ආදරය කරයි. එහෙත් ඔහු තම ආදරය ප්‍රකාශ කිරීමට මැලි වේ. සිත පුරා ආදරය පුරවාගෙන තමා ප්‍රතික්ෂේප වේ යන බියෙන් ඔහු කල් මරයි. මේ වනවිට ඇය වෙනකකුගේ පෙම්වතියකි. එහෙත් ඔහුට ඇයව සිය සිතින් ඉවත් කරගත නොහැකිය. මේ ලෙස සැබෑ ආදරය යන්න සාක්ෂාත් වීමට පෙරාතුව අත්හැරෙන්නකි. ගුවන් විදුලියෙන් දහස් ගණනක් විරහ ගී ඇසෙන්නේත්, සාහිත්‍යයට බිඳුණු පෙම් කතා එකතු වන්නේත් මේ සාක්‍ෂාත් නොවුණු ප්‍රේමය නිසාය. ඔබ සිතින් ආදරය කළ ඔබේ සිත් ගත් තරුණිය යම් දිනෙක ඔබ ඇය වෙනුවෙන් තවමත් වෙනකකු නොපතන බව දැනගතහොත්.... එවිට ඇය බිරියක, මවකව සිටියත් ඔබ වෙනුවෙන් කඳුළක් නොහෙළාවිද? ජීවිතයේ කෙනකු විඳින්නට ආශා කරන ඒ ආත්ම පරිත්‍යාගශීලී ප්‍රේමය තමාට මඟහැරුණු බව ඇය වටහාගනු ඇත. ආදරය යන්නට නිර්වචන සපයන්නට පටන් ගැනුණේ අද, ඊයේ නොවේ. ඒ මිනිසා භාෂා ලෝකයට ඇතුළුව ස්ත්‍රී පුරුෂ මිනිස් සබඳතා අර්ථ ගන්වන්නට පටන්ගත් විටය. එක් අතකින් මානසික රෝගයක් ලෙසට තර්ක කළ හැකි ආදරය සංකීර්ණ මනෝ භාවයකි. ඔබට තරුණියක හමුවේ. ඇය ඔබ ප්‍රාර්ථනා කළ පෙම්වතිය බව ඔබට වැටහේ. ඇගේ ගතිගුණ ඔබ ආශා කළ ඒවාය. දැන් ඔබ ඇගේ පෙම්වතාය. ඇය ඔබේ පෙම්වතියයි. මේ ආදරය යනු බොහෝවිට වරදවා වටහාගත් එකකි. ඔබ තරුණියක වෙත ඇදී යන්නේ ඇය ඔබේ යටි සිතේ රැඳුණු රුවට සමරූප වීම හේතුවෙනි. ඇයට ආකර්ෂණය වූ ඔබ දකින, ඔබ ආශා කරන ඇගේ ගතිලක්‍ෂණ යනු ඇගේ සත්‍ය ගති ස්වභාවය නොවේ. ඒ ඔබ අෑ වෙත ආරෝපණය කළ, අෑ තුළ තිබිය යුතුයැයි ඔබ අපේක්‍ෂා කරන ගති ලක්‍ෂණයි. එබැවින් ඔබේ පෙම්වතිය යනු ඔබ ආශා කරන ගුණාංග ඔබ විසින්ම ආරෝපණය කරන ලද සජීවී ස්ත්‍රී රූපයකි. රස්තියාදුකාරයාට, ෂෙල්ට්කොෆ් පිළිබඳ කතා කරන්නට සිදුවන්නේ ඔහු ඔබ මෙන් හිමිකරගැන්මේ අපේක්‍ෂාවෙන් තොරව නොමසුරුව පෙම් කරන ආදරවන්තයකු බැවිනි. වේරා කුමරිය උසස් සමාජ පන්තියකය. ඇගේ සැමියා රදළ නායකයෙකි. ඇගේ පන්තිය පිළිබඳ ඔහුට වැටහීමක් නැත. එබැවින් ඔහුගේ ආදරය කොන්දේසි විරහිත එකකි. යටත්විජිත පිරිසෙයින් පෙරළා ආදරයවත් අපේක්‍ෂා නොකර හිමිකර ගැන්මේ බලාපොරොත්තුවකින් තොරව ඔබට තරුණියකට හෝ තරුණයකුට ආදරය කළ හැකි නම් ඇගේ මතකයෙන් ඔබට මිදිය නොහැකි නම් වේරා කුමරියට මඟහැරුණු ආත්ම පරිත්‍යාගශීලී සැබෑ ප්‍රේමය එයයි. අද දවසේ ෂෙල්ට්කොෆ්ගේ ආගමනයක් දැකීම විරලය. ඔහු මෙන් ආදරය සිත පුරා පැතිරුණු මානවකයන්ට අද කවරකු හෝ සමඟ විවාහ වීමට සිදුවේ. ඒ සමාජයට බියෙනි. කල වයස ගෙවෙන විට තනිව සිටීම අවමානයට කරුණකි. සැමදා කඩෙක් කෑමට නොහැකි නිසා බත් පත සරිකරන ගැහැනියක, මහලු වූ කල වැඩිහිටි නිවාසයකට යෑමේ බියෙන් සැලකුම් ලබන්නට දූ දරුවන් සෑදීම මේ විවාහයේ අපේක්‍ෂාවයි. ෂෙල්ට්කොෆ් ලෙස වෙඩි තබාගෙන සිය පරම්පරාව අපහාසයට ලක් කිරීමට ඔහුට නොහැක. එබැවින් අපට කළ හැක්කේ ෂෙල්ට්කොෆ් වෙනුවෙන් අවුරුදු දහස් ගණනකට වරක් පැමිණෙන එම උදාර ප්‍රේමය වෙනුවෙන් බිතෝවන්ගේ මෙම වාදනයට සවන් දීමයි. වේදනාව, දුක හා මරණය කරා බැගෑපත්ව ප්‍රීති සහගතව විනාශයට ගිය ජීවිතයක් මිහිරි නාදය තුළින් ඔබට පෙන්වමි. මැසිවිල්ල, අවලාදය හෝ ආඩම්බරකමේ ශෝකය හෝ වැනි කිසිවක් මම නොදන්නෙමි. ඔබගේ නාමයට ආශීර්වාද වේවා! ඔව්. දුක, ලේ සහ මරණය මම කල් තියා දකිමි. ආත්මයෙන් ශරීරය වෙන් කිරීම අමාරු යැයි සිතමි. එහෙත් සුන්දර ප්‍රශංසාව, හැඟීම්බර ප්‍රශංසාව, සාන්ත ප්‍රේමය මම ඔබට දානය කරමි. ඔබගේ නාමයට ආශීර්වාද වේවා! ඔබගේ හැම පියවරක්ම, හැම මඳ සිනාවක්ම, හැම බැල්මක්ම, හැම අඩි ශබ්දයක්ම මම මෙනෙහි කරමි. මගේ අන්තිම සිහි කිරීම් මිහිරි ශෝකයක් තුළ සුමුදු සුන්දර ශෝකයක් තුළ ගැබ්වී ඇත. එහෙත් මම ඔබගේ ශෝකයේ හේතුවක් නොවෙමි. දෙවියන්ගේ කැමැත්ත, ඉරණම අනුව නිහඬව හුදකලාව මම යන්නෙමි. ඔබගේ නාමයට ආශීර්වාද වේවා! මගේ සෝබර මිය යන පැයෙහි මම ඔබ අබිමුව පමණක් යදිමි. මටද ජීවිතය සුන්දර වන්නට තිබිණි. නොකොඳුරන්න, මගේ අසරණ හදවත නොකොඳුරන්න. මගේ ආත්මය තුළින් මම මරණය කැඳවමි. එහෙත් මගේ හදවත ඔබ සඳහා කෙරෙන ප්‍රශංසාවෙන් පිරී ඇත. ඔබගේ නාමයට ආශීර්වාද වේවා! ඔබවත් - ඔබ වටා සිටින අයවත් ඔබ කොතෙක් සුන්දරදැයි නොදනිති. වේලාව වදී. දැන් වේලාව හරි. මරණාසන්න ජීවිතය අවසන්වන දුක්බර මොහොතේ මම තවමත් ගයමි. ඔබට මහිමය අත්වේවා! දැන් එය - සාන්ත මරණය - පැමිණෙයි ඔබට මහිමය අත්වේවා! (උපුටාගැනීම) රත්මිණි වළල්ල - අලෙක්සන්දර් කැප්රින්