අද වාගේ කාලෙක කෙනකු වර්තමානයේ ජීවත් වෙනවා කියන්නෙම ධනය, බලය වගේම භෞතික භාණ්ඩ පසුපස එළවීමක් විතරයි. මේ තරගයෙන් මිදිලා අල්පේච්ඡව ජීවත් වෙන කෙනකු කියන්නේ සමාජයෙන් හුදෙකලා වූවෙක්. 60-70 දශකවල ඉපදුණු කෙනකු දැක්ක සාරධර්ම තිබුණු යුගයක් තිබුණා. ඊට පස්සේ එයාලා තමන්ගේ මැදිවියේ දකින්නේ මිනිසත්කම පිරිහුණු මොනරු රජයන යුගයක්. රස්තියාදුකාරයා ඇතුළු අපි හැමෝම ගෙවන්නේ මෙන්න මේ යුගය. මුලින් කී යුගයේදී මිනිහෙකුට ආත්මයක් කියලා දෙයක් තිබුණා නම් දැන් එහෙම දෙයක දූවිල්ලක්වත් ඉතිරි වෙලා නෑ.

ඒ යුගයේදී වැඩිහිටියන්ට, පන්සලේ හාමුදුරුවන්ට, වෙද මහත්තයට, ඉස්කෝලේ මහත්වරුන්ට හැමෝම ගරු කළා. ඒත් අද එහෙම නෑ. එදා එයාලා සේවයක් කළා නම් අද වෙද්දි ඒ සේවාව බිස්නස් එකක් බවට පත් වෙලා. එදා ඉස්කෝලෙ මහත්තයා අද ටියුෂන් සර් වෙලා. අධ්‍යාපනය දෙන්නේ මුදලට. එදා පාවහන් නොමැතිව මිනිසුන්ගේ සුවසෙත උදෙසා යොදුන් ගණන් ඇවිදපු හාමුදුරුවන්ට අද බණකට වඩින්න රෝද හතරක් නැතිව බෑ. ඒකෙත් එක පැත්තක් තියෙනවා. ඉක්මනට බණ කියලා ඉක්මනට පන්සලට ඇවිත් මෙගා ටෙලි නාට්‍යයක් ගොඩ දාගන්න පුළුවන්නේ.

ඒ යුගයේ රජයේ සේවකයා කියන්නේ වැදගත් මිනිහෙක්. කන්තෝරුවක කාර්යාල සහායක පවා ගමේ වැදගත් මිනිහෙක්. ක්ලාර්ක් මහත්තුරු ගැන කියලා වැඩක් නෑනේ. ගමට ලියුම් ගේන තැපැල් කාරයා එදා ගරු කටයුතු තැපැල් මහත්තයා. ගම හරහා දිවෙන ලංගම බසයේ රියැදුරු මහත්තයාට නොකියන මඟුලක් ගමක නෑ. ඒත් අද වෙද්දී කවුරුවත් කාවවත් ගණන් නොගන්න සමාජයක්. මොකද එහෙම ගණන් ගන්න වෙලාවක් නෑ. පොඩ්ඩක් වට පිට බැලුවත් අනෙක් අය ඉස්සර වෙලා දුවනවා. ඉතින් අද වෙද්දි නගරය විතරක් නෙවෙයි ගමත් සුන්දර නෑ. එදා වගේ ගහෙන් බා ගත්තු රා මුට්ටියක්, දෙකකට වග කියලා ගම මැදින් රෑ දෙමන්දමේ සීපද කියාගෙන හුළු අත්ත වන වනා යන ගැමියො අද දකින්න නෑ. එහෙම ගැමියෙක් දකින්න ඕනෑ නම් මහගමසේකරගේ ‘තුංමන්හන්දිය’ ච්ඍච් පටය බලන්න වෙනවා.

අද දවසේ කොළඹ නගරය අලංකාර කෙරෙනවා. පැරැණි ගොඩනැඟිලි සංරක්ෂණය වෙනවා. ඒවා හොඳ වැඩ. නගරයේ කැළිකසළ ශුද්ධ වෙලා පිළිවෙළක් වෙන එක හොඳයි. ඒත් මිනිස්සු වැඩි වැඩියෙන් අභ්‍යන්තරය කිලිටු වෙද්දි නේද තමන්ගේ වට පිටාව ශුද්ධ කරන්න වෙහෙසෙන්නේ? අන්තිමට ඉතිරි වෙන්නේ සුන්දර කොන්ක්‍රීට් වනාන්තරයක්  මැද ආධ්‍යාත්මිකව හිස් වුණු මිනිහෙක් විතරයි. ඒ හිස්කම වැහෙන්න රට පුරා හන්දියක් හන්දියක් ගාණේ බුද්ධ ප්‍රතිමා, සුරුවම් ඉදිවේවි. දැනටත් හැම වෙලේම අනෙකාගේ බෙල්ල කපා ගෙන හරි ඉස්සරහට යන්න හදන මිනිස්සු දවසකට සිය පාරක් විතර අනෙක් අයට බුදු සරණයි කියනවා. ඒ දුරකතන සංවාද අවසානයේ. අද වෙද්දි බුදු සරණයි කියන්නේ බායි, සීයූ, චෙරියෝ වගේ වචනයක් බවට පත් වෙලා.

රස්තියාදුකාරයා පෙර යුගය සහ පසු යුගය දෙකම දකිනවා. අද වෙද්දී නිම නොවෙන වර්තමානයක ජීවත් වන මිනිසාට යම් තරමකට හෝ වචනයේ අර්ථයෙන් මනුෂ්‍යයකු වෙන්නේ අතීත මතකයේදී විතරයි. වර්තමානය කියන්නේ අතීතයේ ප්‍රක්ෂේපණයක් කියලා කවුදෝ කියලා තිබුණා. ඒක පට්ට බොරුවක්. අතීතය කියන්නේ කෙනකුට මානසිකව හරි මනුෂ්‍ය හැඟීම් උපද්දවන සංකල්පයක්.

අද වෙද්දි ජයන්ත චන්ද්‍රසිරිගේ ‘සමනල සංධ්වනිය’ ට මිනිස්සු සෙට් වෙන තැන ඕකයි. අතීතයේත් වඩා මතකයට එන සංවේදී හැඟීම ආදරයනේ. ඉතින් අතීතයක් තිබුණු කෙනකුට ‘මට මගේ නොවන මගේම ආදරයක්’ ගැන මතක පුංජයක් හරි තියෙනවා. ආදරය සීමාමායිම් නොතකන සංවේදී හැඟීමක් වෙද්දී කෙනෙක් ඒ ආදරයම විවාහය දක්වා ගෙන යන්නේ කලාතුරකින්. තවමත් ලංකාව වගේ තුන් වැනි ලෝකයේ රටක විවාහය බොහෝ විට තීන්දු වෙන්නේ ආර්ථික සාධක මත. විවාහ නොවී ඉඳීමේ අවනම්බුවෙන් ගැලවෙන්න බොහොම සංවේදී ගැහැනු රොබෝවරු වගේ මිනිස්සුන්ට කඹුරන්නේ ඔය යාන්ත්‍රණය නිසා. මවුපියන්ට බරක් නොවෙන්න ඕනෑ නිසා වැටිලා ඉන්න තැනක් තියෙන, අරක්කු, සිගරැට් නොබොන මිනිහෙක් තෝරා ගත්තම ‘ගොඩ’ වගේනේ.

මෙතැනදී රස්තියාදුකාරයාට එයාගේ ආදරණීය පාප මිත්‍රයකු මතක් වෙනවා. එයාට අනුව නම් අරක්කු, සිගරැට් නොබොන යහපත් හැදියාවක් තියෙන හොඳ ස්වාමි පුරුෂයන්ගේ විනීත භාර්යාවෝ ආදරය කරන්නේ හොඳට අරක්කු, සිගරැට් බොන හැදියාවක් ගෑවිලා නැති මිනිසුන්ටලු. මේකේ යාන්ත්‍රණය නම් කියලා දෙන්න එයාට දැනුමක් නෑ. ඒත් මේ කියන්නෙත් ‘මගේ නොවන මගේම ආදරයක්’ ගැන තමා.

සමනල සංධ්වනිය ගැන රස්තියාදුකාරයා එක කොලමක්ම කතා කළා. ඔයාලට මතක ඇති වාදීෂ කියන ගැටවරයා පුණ්‍යා කියන තරුණිය එයාගේ පෙම්වතාට ලියපු ලියුමක් එක්ක ජීවත් වෙන හැටි. වාදීෂ, පුණ්‍යාට ලියුම් භාර දෙන්න දරන උත්සාහය. ඒ ලියුමෙ සංවේදිතාව එක්ක පුණ්‍යාට බැඳෙනවා. ඒ තමයි එයාගේ මගේ නොවන මගේම ආදරය.

ලංකාව වගේ මානසිකව නොවැඩුණු මිනිස්සු ඉන්න කොදෙව්වක කෙනකුට තමන්ගේ අව්‍යාජ සිතුවිලි බෙදා ගන්න කෙනෙක් නෑ. හැම වෙලේම අපට හමුවෙන මිනිස්සු දෙබිඩ්ඩො වෙන්නේ ඒ නිසා. අනෙක් අතට විවෘතව, අවංකව කතා කරන මිනිහා මෙහෙදී පට්ට මෝඩයකු බවට පත් වෙනවා. ඉතින් තනියම කල්පනා කර කර තනිවම විඳවන එක තමයි ලාංකික තරුණයාගේ දෙදහස් පන්සියයක උරුමය.

මෙතැනදී රස්තියාදුකාරයාට මතු කරන්න අවශ්‍ය සමනල සංධ්වනියේ හැඟීම්බර පැත්ත නෙවෙයි. මේ චිත්‍රපටයේ නොපෙනෙන දේශපාලනය. වාර්ගික අරගලය නිමා වෙද්දී සිනහව අරක් ගත්තේ ගාමණී, මාතා, සෙල්වම් වගේ චිත්‍රපට. එ්වායේ දෙමළ ත්‍රස්තවාදයේ කුරිරු බව එක්ක මානුෂික සිංහල, සොල්දාදුවා ගැන කතා කළා. ඒ රැල්ල ‘ප්‍රතිරූ’ චිත්‍රපටය එක්ක නැති වෙලා යනවා.

ඊළඟට සිනමාවට එන්නේ කුවේණි, අබා, මහින්දාගමනය, සිරිපැරකුම් වගේ අතීත රාජාවලි සම්බන්ධ චිත්‍රපට. වර්තමානයේ නීච වැඩ, පක්කලි වැඩ කරන හැම කෙනෙක්ම මේ චිත්‍රපට බලලා තමන් ශේ‍ර්ෂ්ඨ සිංහලයෙක් කියලා සතුටු වෙනවා. මේ චිත්‍රපට අයත් වන්නේ අපට අතීතයේ තිබුණා යැයි සිතන අභිමානයක් එක්ක. ඉතින් හැමෝටම වර්තමානය අමතක කරලා අතීතයේ ජීවත් වෙන්න පුළුවන්. බස්වල සෙනඟ පටවගෙන ඉස්සරහට පුවක් මල් කිනිත්තක් ගහගෙන අනුරාධපුරය, පොළොන්නරුව නැත්නම් සෝමාවතිය, දිඹුලාගල, වගේ තැන්වලට වන්දනාවේ යන්න පුළුවන්.

සමනල කතාවේ ඇත්ත දේශපාලනයත් මීට වෙනස් නෑ. චන්ද්‍රසිරිගේ අතීත වැඩ බැලුවම ඒවාත් අතීතයෙන් ආ කතා. වෙද හාමිනේ, දඬුබස්නාමානය අකාල සන්ධ්‍යා වගේ ටෙලි එන්නෙත් අතීතයෙන්. වෙද හාමිනේ. කියන්නේ තලකිරියාගම ගමේ අතීතයේ හිටපු ඉසිවර වෙද මහත්තයාගේ දුව. දඬුබස්නාමානයේ කතා කරන්නේ අතීතයේ තිබුණා යැයි කියන අංගම්පොර ගැන. අකාල සන්ධ්‍යා වල හමුවෙන්නේ අතීතයේ හිටියයි කියන සුදලිය, මරු වල්ලිය කියන සටන් පරපුරවල් දෙකක් ගැන. ඒ කතා අස්සට ප්‍රේමය ඔබ්බවලා තියෙන්නේ. කොහොමත් නිකම්ම නිකම් කතාවකට  ආදරය කලවම් කළාම කාට වුණත් බලා ඉන්න ආශාවක් ඇති වෙනවනේ. මොකද අපට ආදරය අහිමි නිසා අනුන්ගේ ආදර කතා අස්සෙ හරි අපේ ජීවිත ගොඩ දාගන්න පුළුවන්නේ. කොහොම නමුත් ආකෘති හරඹ, අව්‍යාජ ආදරය, වීරත්වය, ත්‍රාසය, කලවම් කරලා ආපු මේ ටෙලිත් අවසාන විනිශ්චයේදී අයත් වන්නේ අතීත වේදනාවන්ට. දැන් නොමැති අතීතයේ  තිබුණා යැයි සිතන ශේ‍ර්ෂ්ඨත්වයකට.

සමනල කතාවේ නම් 1992 තරම් අතීතයක ඉඳන් චිත්‍රපටය දිග හැරෙන්නේ. කතාව ලිපි ගනුදෙනු කරපු යුගයෙන් ඉර්ඉ යුගය දක්වා  දිවෙන්නේ. ගැටවරයකුගේ ළපටි සිතේ පැලපදියම් වුණු ආදරය, විරහව සුන්දරයි. ඒ සංවේදීකම අපිව ගෙන යන්නේ අපට තිබුණා යැයි අපි සිතන අතීතයට. ඒ අතීතයේදී අපට අහිමි වුණු ආදර කතාවලට. ඉතින් ,චන්ද්‍රසිරි අපි වර්තමානයට හෙණ ගහන්න කියලා අතීතයේ ජීවත් වෙනවා. ඔයාට සතුටු ඇති නේද?
අමරසිරිගේ සින්දුව ලස්සනයි. වාදීෂ නියමෙට රඟපානවා. පුණ්‍යා දැක්කම ඇඬෙනවා. වැඩේ මරු හැබැයි සිංදුව ලියපු අමිල කියන විදියට ජයන්ත චිත්‍රපටය කරල තියෙන්නේ සිංදුව මුල් කරගෙන. ඒක වෙනමම කතා කරන්න ඕන කතාවක්.

රන්ගිරි දඹුල්ලේ ක්‍රිකට් ගහද්දී බඩු මිල ඉහළ යනවා. චාල්ස් කුමාරයා ලංකාවට එද්දිත් එහෙමයි. දැන් අපි මැන්ඩෙලාගේ වීරත්වය කතා කරනවා.  ඒ වගේ අපි වාදීෂගේ ඔපෙරාවට වශී වෙලා අපේ ඉපැරැණි ආදරය කතා එක්ක සම වැදිලා ආපසු ඇස් හරිද්දි ඇඳි වතත් නැති වෙලා.
ඇත්ත. යථාර්ථය කටුකයි. ඒක සිනමාවට ගෙනාවම ගල් මුල් වදින්නේ ‘මේ මගේ සඳයි’ කරපු හඳගම, කලාකාරයෙක් වෙද්දී චන්ද්‍රසිරි කලා ශිල්පියෙක් වෙන්නේ ඒකයි.
‘භාවිතයෙන් තොර න්‍යාය වඳයි’ කිව්වේ  ලෙනින්. යථාර්ථය නොදුටු ඇස් ඇතිව වර්තමානය මඟහැරලා අතීතය ගොඩනැඟීම කලාව නෙවෙයි. බදුලු කෝච්චියේ පරිප්පු වඩේ විකුණනවා වගේ වැඩක්.